Leungitna santri nu
ngaran Alèp jadi sabiwir hiji. Alatan
leungit demit teu puguh laratanana. Keur kolot-kolot nu boga anak lalaki
pantaranana pada ngarasa risi kaleungitan anak.
Lantaran ceuk beja pabeja-beja nyebar jadi carita balaraèa, Majar Alèp
dijieun wadal ku jin Islam nu kungsi ngaheureuyan aya taunna di Pasantrèn Kèrèsèk
bongan salakina Nyi Siti Kolbuniyah dipaèhan waktu mindah rupa jadi oray.
Kolotna geus ber
kaditu ber kadieu, baraya nu anggang ditèang, dulur nu singkur dijugjug sugan
aya lunta lanto geus tatanya ka ahlina ngalèr ngidul boh ka tukang matangankeun,
ka ajengan ahli hikmat, budak welèh teu kapanggih najan kabèh tarèkah geus
diketrukeun. Bapana pasrah kana kadar da kurang kumaha ikhtiar mah, tapi teu
kitu anu jadi indung mah, awakna geus begang igana norelak lir gambang kuru
akin ngajangjawing balas mikiran anak, mun maot dimana bugangna ngarah puguh
mulasara, mun hirup dimana dumukna ngarah puguh nyusulna, indungna gawèna
tirakat jeung midangdam.
Pon kitu keur nu kanjrekanana
Ajengan Kèrèsèk ku leungitna èta budak ti pasantrèn asa katempuhan sasat
kolotna mah geus masrahakeun sagala rupana, ceuk babasan ti luhur sausap rambut
ti handap sahibas dampal bagja cilaka kumaha kersa Ajengan ayeuna nyata pisan èta
budak leungit keur dina cangkinanana malah Alèp mah tara dipondok hèèsna ogè cara
lumrahna santri, tapi diperenahkeun dipawon deukeut dapur dipangnyieunkeun
salon tina awi. Lantaran kapakè kana ngahodaman Ajengan, dibaturan ku batur salemburna
Si Mamat bèjana mah kapialona.
Kang Ajengan, kitu
ngabasakeunana barudak santri ka guru ngajina. Nyai atawa Nyi Ajengan geus bèak
dèngkak milu ihtiar nèangan budak leungit ka suklakna ka siklukna. Santri disebar sina nyusud raratan. Bèja gancang tepina lantara alumni Pasantrèn
Kèrèsèk sumebar aya di satatar Priangan malah nu luar jawa ogè aya, saperti di
Lampung jaba ti ngajurung jelema, ku RRI Bandung teu kaliwat sababaraha kali
disiarkeun.
Barudak santri nu araya
di pondok teu cicingeun ku pokal lurahna
dibagi tugas aya kabagian solat hajat, aya nu kabagian ngaji Yasin
diberjamaahkeun meunang opat puluh balikan, tapi nu leungit lebeng teu aya bèjana
geus aya bulanna, Harita basa leungit tèh
bulan Puasa ayeuna geus nincak bulan Rayagung malah ampir kapohohohokeun
katungkul ku kasibukan sèwang-sewangan.
Manusa darma rucita Allah nu nangtukeun sagala-galana.
Hiji mangsa kira wanci
pecat sawèd, poè haleungheum ku pihujaneun hawa karasa bayeungyang, teu kungsi lila
breg hujan turun siga nu cicicikeun, nu boga
popoèan gancang jajait. Ajengan nu keur aya di patengahan ngagentraan
hodamna, Mamat. “Mamat! Mamat! Ka dieu,
euy!” nu digeroan tuturubun turun tina salon nyampeurkeun bari rengkuh, “Aya
naon, Kang?”
Ajengan nunjuk ka para
bari tanggah, “Kentèng bocor meureun, euy! Ieu geuningan hujan milu ngiuhan ka
tengah imah,” Ajengan tèa resep ngabojèg, keur ngaji ogè tara ngarasa tunduh
atawa bosen da sok diselang ku dongèng nu pikalucueun. Mamat ngarti, teu talangkè gancang saged rèk
naèk para menerkeun kentèng nu bocor.
Sarung dibeubeurkeun kana calana
“nasaup” mun ceuk urang lembur mah calana “sontog” ka handap sieun ku cacing kaluhur
sieun ku gelap.
Kalcat nècè kana
palang dada, gurawil ngarawel pamikul sup kana tiang para nu aya luhureun
pawon. Naha atuh kira sapanyeupanan,
gebut sada nangka murag ninggal palupuh, imah munggah ngarieg siga kaoyagkeun
lini. Kang Ajengan muru tibuburanjat, muru sora nu ngagubrag ti pawon geus moal
teu Si Mamat tibeubeut ti para. Nyi
Ajengan garo singsat bari rawah riwih ma’lum awèwè. Kasampak di pawon Mamat keur calangap teu
usik teu malik, lètahna ngèlèl, panon bolotot siga domba kacekèk. Kang Ajengan ngajanteng hareugeueun.
Rumpang-reumpeung teu puguh cagap. Kop kana cungkir keleweng dibalangkeun keuna
ka Nyi Ajengan meneran kana imbitna, ngagoak da puguh cungkir beusi, naha atuh
bet kop kana cungkir. Maksud mah
ngarongkong nyokot gayung rek nyiuk cai tina gentong keur ngabanjur anu
kapihuhan.
Mamat ngajehjer teu
empès-empès, Ajengan mapatkeun ajian, jampè pamakè, parancah panyingkir, sètan marakayangan.
Karèrèt dihareupeun nu keur kalenger aya mahluk pikagilaeun buukna ngarewig
jiga bebegig, ramona rangoas ku kuku nu kawas ny rèk ngerekeb, budak nu teu
usik malik. Sagala wewesèn diketrukeun
hatè ngajerit manteng ka nu murbeng alam.
“Naha manusa anu dimulyakeun ku Alloh makè kudu èlèh jajatèn ku sètan,
jin jeung jurig nyiliwuri”. Dadak sakala
mahluk tèa ngarumpuyuk, ngalumbuk lir simbut nambru. Nyampeurkeun. Ajengan
taki-taki pasang kuda-kuda bari hatè rada mangsar-mingsir, gabrug ngarontok
dampal suku Ajengan. Barang dikejetkeun,
mahluk anèh tèa tanggah, naha atuh ana gebeg tèh Ajengan reuwas lain
meumeueusan, ayeuna Ajengan nu calangap ngagero bari ngabales nu ngagabrug
dirontok terus digubag-gabig, “Alèp! Alèp! Ieu tèh Alèp?!!!” Tapi budak nu tadi
disangka mahluk tèh ngabigeu teu bisa ngajawab, katingal awakna rampohpoy siga
kapuk kaibunan teu aya tangan pangawasa.
Nyaina dipiwarang
ngabantun cai asak hèrang tina kendi, nu tara tebih tina kulit domba
pangcalikan ajengan ari motalaah kitab. Teu kungsi lila Nyain nanggeuh gelas
eusi cai kendi disanggakeun dido’aan, geus kitu diinumkeun. Dikersakeun siga
gula ka tètèsan apu, bèak cai diinumkeun, nyah budak tèh beunta panonna
gular-giler bangun nu rek locot tina kongkolakna tina bakating ku celong jeung
haropak. Gaur manèhna ceurik sigana kakara sadar. Mamat ogè usik tuluy ngulisik nyah deui
beunta. Barang inget hudang tibuburanjat ngagorowok, “Sieun! Sieun! Aya nu
ngarontok di para, halaaaahhh nyekèk!”
Sakeudeung ogè imah Ajengan
geus pinuh ku nu ngalayad bari pada pansaran harayang nyaho lalakona jeung
panggih ka jinisna nu ngiles aya bulanna.
Barudak santri teu kaampeuh maksa asup pasedek-sedek, tatangga nu
deukeut pon pilalagi teu beunang diperesabenan, imah Ajengan ngadadak
didadagelan ti handap bisi ngaborobot darurung tètèrèktèkan. Ajengan kapaksa nangtung biantara,
“Assalamu’alaikum waromatullohi wabarokatuh!”
“Waalaikum salam
warohmatullohi wabarokatuh!” Jawab nu haladir rèang narembalan kana salam ti
Ajengan.
“Para wargi jeung
barudak santri, tangtu aranjeun panasaran hayangnyaraho dongèngna Kai Alèp,
ngan milik jinisna sakumaha nu kasaksèn ku sarèrèa awak rangkèbong panong
carelong, tanaga teu aya, malah can wasa nyarita, ku kituna dipènta ridona ti
sarèrèa ninggalkeun ieu tempat mèrè kasempetan ka Kai Alèp. Sina istirahat, ku
kuring rèk diwarat heula. Insya Allah
dimana manèhna geus pulih deui, lelembutanana geus kumpul balik pangacian, rèk
ditanya lalakon jeung pangalamanana salila dipanyabaan sarta bakal dicaritakeun
deui ka aranjeun. Tah, sakitu pamènta ti
kuring. Wasalam.”
Jelema narungtutan
marulang, najan teu welèh pansaaran tapi ngaragangan ka Ajengan.
Awal Kajadian
Dina bulan Puasa,
hanca pangajian barudak santri nu sok disebut “balagan”, kitabna sok diganti ku
kitab nu sakira tamat sabulan puasaeun mun di sakola mah èkstra kurikulum mun
ayeuna mah “pasantrèn kilat” atawa “pasaran” ngan harita mah can mantra-mantra
aya istilah tèh, sabab unggal lembaga
pendidikan boga udagan atawa targèt kurikulum kaasup pondok pasantrèn, ku
kituna asa teu merenah lamun pasantrèn dikilatkeun atawa di “pasarkeun”.
Dina taun 1962 balagan
ngaji bulan Puasa sakumaha biasa, kitab nu diaji sok gunta-ganti nurutkeun
kumaha pamènta barudak santri, harita nu diaji tèh kitab “Istikoq”. Ajengan di masigit di lingkung ku
santri-santri, rupa-rupa pamolahna aya nu ngadepong, aya nu nyanghunjar lambar,
kumaha ngeunahna, bèda ti biasa, pangajian bulan puasa katingalna “santai” mun
cèk barudak ayeuna mah, tegesna teu diburu-buru ku waktu, pokna ogè itung-itung
ngabeubeurang atawa ngabuburit da ngaji tèh sok dua waktu , mun teu sabada
solat Subuh sabada solat lohor.
Tamba nundutan
selang-selang nerangken tujuan kalimah demi kalimah, diseling ku pèpèling pangèling
nyutat tina sair-sair Arab saperti kieu:
Ulah
ngahinakeun maneh ka jalma leutik
Rametuk
bisa ngaluarkeun getih, singa jadi perlaya
Geus
boga bekel naon maneh di dunya
Teu
nyaho hirup katungkul ku pati
Bekel
takwa nu kabawa jaga
Dimana
reup peuting naha hirup bakal nepi ka pajar
Teu seutik
jalma jagjag waringkas maot teu geuring heula
Tapi
aki-aki pikun hirup nepi ka kiwari
Mindeng
nonoman keur tandang isukna ngababatang
Teu
nyaho ditinun boèh eukeurna
Mindeng
nu keur olèng pangantèn
Teu
nyaho papatèn datang pinastèn
Atawa nyelapkeun dongèng nu pikalucueun
dibarung ku ngabojèg, ger atuh santri tèh sareuuri jauh pitunduheun, teu karasa
waktu Asar geus nyantek, mun teu kitu sakalian ngaijazahkeun do’a-do’a nu
dikawiridkeun sapopoe, mana keur santri nu milu balagan bulan puasa mah sok aya
onjoyna, cara harita hanca ajian geus leuwih tengahna, ka tamat ukur popoèan
deui. Geus nincak tanggal lima welas
peutingna tarawèh dipugkas ku witir bari kunut.
Biasana sok nyutat tina Qur’an nu pihartieunana kieu:”Mantenna mah moal
katingali ku sagala panènjo panon, sedengkeun Mantenna nu tiasa nyusul sagala paninggal,
da Mantenna mah Nu Maha Lemes tur Maha Waspada”.
Alèp sanajan santri pangbudakna, tapi tara
tinggaleun ngaji pipilueun jeung nu jalebrog, ceuk ingetanana seja ngabaktikeun
diri , keun baè teu kaharti sawarèh ogè, sugan meunang ganjaran tina
ririunganana, dina majelis èlmu. Ngan
aya nu jadi pikiran do’a nu diwejangkeun
tadi ku ajengan, mun teu salah dèngè,”.... mun ieu do’a diwiridkeun terus, moal
katingali ku musuh, sok komo lamun bisa disaambekankeun macana dina sakitu
balikan tangtu bakal meunang kaajaiban keur diri nu macana...”
Geus tilu poè ti harita manèhna muhit èta
ajian, cul kana nanaon poho di tajil poho di sahur, terus ngadukduk panasaran
hayang cacap nepi ka martabat tamat dina saambekan, malah ngahaja ngèlat manèh kawas
titiran nyieun gayoran luhureun salon pangsarèan nu baku da sieun
kaganggu. Sapoè sapeuting beuteungna teu
kararaban dahareun, ari lain cai mah sakadar ngabatalan. Sangu jeung opieun
panganteuran Mamat alona diawurkeun ka balong jadi parab lauk, kencling ka
tampian rèk ngadon ngusey nyoo caik, ngadak-ngadak jadi was-was, hatèna diobeda ku rupa-rupa
sawangan, mung seg manèhna kataèkan ajianana, bong budak bolostrong ingetanana.
Teu tatanya heula ka guruna kapan ari sabangsa wirid nu kitu mah teu
sabrongbrong tiap jalma bisa ngawiridikeun,
matak sok loba jalma ngagerebeg weureu “Saèpi” alatan henteu tinemu sarat.
Peuting èta manèhna teu tarawèh di masigit
ngadon mulang ka lemburna di Sukamaju.
Lalakon aya sapuluh kilometerna.
Badarat mapay jalan satapak.
Sajajalan teu balem biwirna terus ngagerenyem macakeun ayat, lain
babasan taya rènghap nu kaliwat taya kiceup nu kapiceun, hatèna gilig hayang
bisa ngaleungit , lantaran ceuk pamadeganana kapan “Man jadda jiddan
pawajadahu” hartiya sasal keyeng tangtu pareng, asal temen tinemenan. Naha bener manèhna kataèkan bisa ngaleungit
teu katenjo ku jelema? Wallohu Alam, ngan baè waktu manèhna sababaraha kali
uluk salam kanu jadi kolotna ti jero imah, teu aya nu nembalan, geblus manehna
asup ka imah bari teu puguh ti mana jalanna, sabab geus nyampak di tengah imah.
Panto parageuh ku tulak bapana jeung indungna keur solat tarawèh.
Di pawon nu dibakukeun jadi
musola da masigit can bisa dipakè, rangkay kènèh. Lila manèhna ngadagoan nu
tarawèh, rurat reret ka kamar, adi-adina geus sararè. Bèrès kolotna tarawèh solongkrong manèhna
sasalaman ka kolotna, tapi kolotna harè-harè henteu malirè kalah goloyoh ka
tengah imah, kolotna duaan guntreng ngupat manèhna, “Naha si Alèp geus lila teu
aya mulang ka lembur, èta meureun pedah kahayangna diogogan, hayang pantalon
bapana, èta nènjo batur meureun,” ceuk indungna bari ngarongkong kana bekong dieusi
cikopi, regot nginum disusul ku bubuy hui boled.
“Heueuh! Lain teu rek dicumponan ngan jual-jaar
can aya nu laku, mana kuriak masigit ngambay tacan rèngsè,” tèmbal bapana bari
nyerebungkeun haseup rokona kaluhur.
Naon nu diobrolkuen ku kolotna katarima asa mukpruk ka manèhna.
“Ah mending nyingkah baè ari kolot geus apilain
mah.” Kolesed ngadeukeutan panto rèk
kaluar, jleg geus aya di rangkay masigit,
papan nu naranggeuh ku manèhna digolèrkeun dipake tilam. Inget can solat Isa sakalian tarawèh, tamat
do’a witir gerenyem deui manèhna nuluykeun hanca wiridan bari nyangkèrè kana kusen
rada ngalenyap. Barang beunta tanggah ka
langit bulan geus luhur, hiliwir angin peuting tanda waktu geus ngagayuh ka
janari. Karasa jasadna asa diawang-awang, jiwa kaluar tina kurungan, waruga
karasa ngaleutikan tina wujud diri. Rot-rot kawas balon nu ngempesan. Antukna
tinggal “Nuktoh” titik hideung. Malah nepi ka musnana pisan, nu tinggal
paninggal ati, dunya anu sakitu lega ambahanana, kiwari aya dina cakreman teu
aya bedana jeung nyanghareupan kobokan nyaho ka eusi-eusina. (HANCA)
Nyuhunkeun postingan anu utuh kg duh panasaran pidan
ReplyDeleteNuju dicitak bukuna. Mangga engke dikabarkeun
ReplyDeletehaduh sae pisan meni waasnya...
ReplyDelete