Awal Mamala
Ku : HASBA
Kajadian taun 1939 dugi ka taun 1994
mimiti dina malem Kemis tanggal 12 Rayagung 1259 H.
Kẻrẻsẻk tẻh ayana di wewengkon Cibatu
bawahan Kabupatẻn Garut. Piraku ka Cibatu mah tara nu bireuk, hiji
stasion Karẻta Api antara Bandung-Tasikmalaya, simpangan ka Garut Cibatu.
Ti stasion Cibatu aya jalan ngẻtan dugi ka pertelon payuneun Kantor Pos. Anu ka kalẻr meuntasan pintu jalan Karẻta Api, notog ka Pasar mẻngkol ngẻtan.
Brẻh deui aya pertelon. Tah ti pertelon ẻta anu ngalẻr brasna ka
Limbangan. Anu lempeng ka wẻtan, ẻta anu ka Kẻrẻsẻk terusna mah ka Warung
Bandrẻk tepung jeung jalan ka Tasikmalaya.
Perlu kauninga wirẻh Kẻrẻsẻk tẻh Pasantrẻn
kahot wewengkon Garut, dijarugjug ti jauhna didatangan ti anggangna ngaradon
tolab ilmu. Santrina aya ratusna. Malah kasohor mah mun harita rẻkorder
geus aya. Meureun kuring ayeuna teu kudu ngaluarkeun hojah, kacapẻan capẻ
nyarita panjang cara kieu. Ditambah ku ngahambur-hamburkeun kertas jeung
mangsi, ku nyetẻlken pita soara ogẻ cukup. Tur matak sugema tẻa, da kuring gẻ
saẻnyana mah dẻdẻngẻeun kẻnẻh. Asa gantung dangu kẻnẻh baẻ ku halimpuna
sora ẻta jin ari ngaji. Hadẻ sora hadẻ qiro'atna, alus mahrojna, ninggang
pisan siddahna, panjang pondokna, idhar idghomna, sumawona ihfana. Mani
asa dipẻpẻndẻ tẻh lain heureuy.
Hiji mangsa kasaksian ku ratusna jalma
sabab ngajina "Nyi Siti Qolbuniyyah" kitu ngaran ẻta jin Islam awẻwẻna
tẻh. Dina turun imbar lebaran haji. Nu diaji surat Yusuf, kadẻngẻ
teu jauh tina ceuli. Mana tẻtẻlagẻ kaalusanana sora dina ngucapkeun
kalimah Quran. nu ngaji tẻh saperti aya di hareupeun urang sarẻrẻa anu tamplok
saayana nu tos sunat Idul Adha. Sakapeung sada di tukangeun, atuh bereyek
malik ka tukang. Ngudag-ngudag sora.
Sakapeung tẻtela sapẻrti di para, atuh
bareng sarẻrẻa tanggah. Sirah, ceuli,
jeung hatẻ teu cicing nutur-nutur.
Kapincut ku kanimatan alusna sora, malah siga-siga loba nu teu sieuneun
deui. Ditambah deuih ku kaanẻhan, rẻhna
dina saban ayat anu tamat diucapkeun/diaji dina tiap akhir surat clẻk tẻh aya
paraf S.K. tapakna mah makẻ patlot beureum.
Naon anu eta teh, nyaẻta ngaran manẻhna anu keur ngaji makẻ aksara
latin. Pondokna tina Siti
Kolbuniyyah. Neundeun parafna tẻh dina
Quran nu dipakẻ ngabandungan kunu araya.
Kasaksi kabaca ku sakumna anu hadir.
Cacak mun kuring boga pamotrẻtan mah harita, tepi ka ayeuna gẻ meureun
aya fotona, pintonkeuneun kanu sami panasaran, nu lumrahna sok kudu baẻ yakin
kana bukti anu nyata. Sakali deui kuring kacida hanjakalna, meureun teu kudu
nyaritakeun da ngan kari nẻmbongkeun wungkul.
Ieu pangalaman anu dicaritakeun di luhur thẻ
dibobok tengah-tengahna ari asalna mah pangna aya ẻta gangguan tẻh kieu:
Asa teu pira dosa tẻh, dina hiji poẻ
kuring pangangguran, aẻh, lain pangangguran kẻtah, da saha jelemana nu teu rẻk
cara kuring lamun manggih oray luar-lẻor ka imah, atawa ka tempat-tempat anu
lain pantesna aya oray. Lain di tempatna
oray tapi di tempatna jelema. Eta oray
nu luar-lẻor tẻh oray hideung. Bari gila
jeung sieun bisi ẻta oray macok, beletak baẻ kuring neunggeul ẻta oray. Jeung ngan sakali-kalina deui neunggeul tẻh. Da meneran pisan kana huluna. Bubuhan neunggeulna ku beusi urut suku
ranjang, mani pejẻt huluna tẻh mana terus paẻh ogẻ teu ngerejet deui. Teu kudu dipindo, iwal ti dikoreh-korẻh
dipiceun mah.
Naha isukna Hasan jeung Husẻn anak kuring
sarua pisan cenah ngarimpi. Impiananana
kawas-awas anu beunang badami.
Ngarimpikeun sarua pisan, nyaẻta ningali mayit lalaki ngajolopong
sirahna pinuh ku perban nu baloboran ku getih. Tunjangeun ẻta mayit aya awẻwẻ geulis , makẻ
pakẻan rok pangantẻn, siga-siga pakẻan
pangantẻn kulit putih. Padahal mah cenah
ẻta anggoan pangantẻn putri Mesir. Rok
bodas ngarumbay nutupan sakujur awak. Bodas ting burinyay, beungeutna heug
kasinaran ku riasan raray anu pulasna alus.
Cindung nutupan beungeut sabeulah da nu
sabeulah deui mah ku dipakẻ nyusutan cipanon, pipina nu siga kadu sapasi ku
muka na kitu jadi katẻmbong taya aling-laing.
Malah katara baseuh ku cimata.
Panonna nu cureuleuk bẻntang beureum jeung rambisak. Cai matana nyurulung
maseuhan bulu panonna nu carentik panjang munggah cipruk. Najan keur kitu katara awẻwẻ tẻh rancunit
geulis. Surup jeung payus pakẻna kana
pangawakanana nu jangkung leutik lenjang ngalangkoyang konẻng. Cẻna eta nu geulis tẻh horẻng pangantẻn
anyar, keur nyeungceurikan salakina maot, nyaẻta anu ngajolopong
hareupeunana. Manẻhna tẻh horẻng keur
satengahing olẻng pangantẻn. Keur sarua
geugeut jeung meumeut keur layeut ngajiji.
Lir gula jeung peueut. Karẻk
pisan tas kawin. Kari-kari salakina aya nu maẻhan. Nu geulis ngeluk tungkul bari sesegruk,
paturay jeung jungjunan buah atina panglamunan cita-citana nu geus lila arẻk
ngahiji tẻh laksana.
Rangkep sakasuka atina tur karido sepuh
jeung sepuh. Kari-kari ari geus pangantẻn, karẻk
pruk pisan geus kapegat ku papastẻn Gusti.
Salaki nemahan pati. Heug keur
aya di lembur batur, da manẻhna tẻh lamun ceuk basa ayeuna mah Bulan Madu. Ngahaja tepung sono dinu singkur. Tumaninah dinu anggang jauh ti lembur, rẻk
susukaan saban poẻ, rẻk rẻrẻntẻtan ngahaja ngareuah-reuah manah bari nyawang kaẻndahan
alam di manca nagara. Maranẻhna tẻh cẻnah
ti nagara Jin ti Habsyi. Malah putra
rajana pisan, alias Putri Mahkota.
Salakina ogẻ anak raja ti salah sahiji nagara tatangga bapana. Rupana kasẻp raspati nu matak kapilih ku manẻhna
gẻ diantara raja-raja anu ngalamar.
Salakina nu ceuk manẻhna meunang ijo-ijo papilijo, meunang milih meunang
nẻnjo, meunang papadon barẻto, kari-kari ayeuna maot, heug di nagri batur di manyang munyung. Putri ngarasa cukleuk leuweung cukleuk
lamping, jauh ka sintung kalapa. Putri tẻh
terus nyuuh sumegruk ceurik lungas-lengis sasambat rakitanana
Maskumambang. Saingetna alo kuring Iko tẻa
kalawan dilelempeng deui basana kieu cẻnah:
1. Duh
manusa bet telenges teuing teu aya rasrasan, abong ka mahluk nu laif, amarah tẻh
luluasan
2. Ngumbar nafsu taya pangampura saeutik,
abong kumawasa, luas nyiksa ngarah pati, kanu taya kasalahan.
3. Naha naon salahna salaki kami, ẻstu teu
sapira, pẻdah wani ulak ilik, bari nyamar jadi oray
4. Teu pelekik sumawonna arẻk jail, tina
panasaran, hayang reujeung sidik rumah tangga manusa
5. Ngan sakitu salah salaki kami, asa teu pira,
teu pantes di hukum pati.
6. Kami ceurik sasatna tẻh bijil getih,
banget nya nalangsa, paturay reujeung kakasih, jungjunan nu dipicinta
7. Aduh Gusti pangeran nu sipat asih, sim
abdi tulungan ayeuna abdi nunggelis, taya pikeun pakumaha.
8. Abdi wangsung nyorangan ka nagri Habsyi,
asa henteu tẻga, ninggalkeun mayit salaki, pajah teu bẻla ka bugang.
Lila pisan Nyi Putri ceurikna. Panonna buringas siga-siga nu reuwas. Bari
tanggah jeung curinghak sarta nangtung.
Nulak cangkẻng bari beungeutna euceuy huntuna kekerot tanda ambek. Ngẻlẻjẻg jeung tẻtẻnjrag tina gemesna ka manusa
anu maẻhan salakina. Bari ngalẻjẻg manẻhna
susumba dina rakitan Durma.
1. Hẻ
manusa ulah sambat kaniaya, awas sing taki-taki, pamales ti kula, ka manusa anu
tẻga, hutang pati bayar pati, ieu lawanna Jin Putri Nagri Habsyi.
2. Geura tẻmbong anu mana manusana, nu jail hiri
dengki, sok ieu ayonan, najan kami sorangan, lain putri ipis burih, acan lugina
mun tacan males pati.
3. Mun can beunang manusa anu nganiaya
ngaharu ganggu salaki, baris dipergasa, kabẻh sakur manusa, tina kami banget
nyeri moal narima, arẻk di burak-barik.
Kana carita nu duaan sanajan ti ninina ogẻ,
da bongan Iko mah makẻ jeung tetembangan sagala, kuring resep kẻnẻh kana
tembangna batan ngandel kana eusina.
Dianggap riwan wẻh atawa dasar Iko tẻa sok resep kana sastra jeung
dangding heug wẻh dijieun-jieun ngarẻka nu aya patalina atawa ngarang-ngarang
anu aya pasambunganana jeung lalakon kuring kamari maẻhan oray hideung tẻa. Teu kuring teu percaya. Kumaha saur Nini barudak? Dasar nu geus sepuh mah belikan tẻa, aya ogẻ
nyangkana tẻh kieu, “Pantes mun Iko mah heureuy oge atawa riwan, ari Nini mah
nu geus siga kieu keur naon bau-bau sungut makẻ heureuy! Da ngimpi-ngimpi
teuing sesegrukna anu geulis sada-sada bari ngawih enya jeung tuluy bari ngelẻjẻgna
ogẻ. Lain Nini mah lain riwan lain impian subuh da tengah peuting ngimpina
jeung saban rẻk sarẻ tara teu babacacaan heula!”
Kuring dibẻrẻan tetep teu percaya ka Iko
tetep nyangka anggitan manẻhna ka Nini budak nyangka pikun. Kapangaruhan ku peta Iko anu dibarung ku
tetembangan sagalam peun baẻ kuring tẻh teu percaya.
Tapi..., naha atuh ari isukna deui. Harita poẻ katilu ti tas Iko ngimpi, ana
kelepek tẻh Hasan anak kuring anu panggẻdẻna ngudupung, tuluy kapiuhan. Teu
puguh-puguh budak tẻh samaput. Ujug-ujug
kudupruk nyuuh awakna panas nyebrẻt. Ari dipangku tẻh karasana teu bẻda nyabak
seuneu, awak budak tẻh. Dibarung ku
rupana anu pucet siga taya getihan. Sepa lir kapas, kaayaanana nahnay taya
tangan pangawasa. Leuleus letek cara
kapuk kaibunan. Sangkaan kuring budak tẻh
moal kapuluk, Mimitina nyangka kana lolongsteking sakumahana remen-remen
kajadian di barudak anu tas ulin lulumpatan tuluy buligir ngangin
hareudang. Tapi, teu miceun kana adat
kabiasaan di kampung. Babakuna di
golongan kuring, anu sok mẻnta tulung ka dukun atawa ka paraji sumawonna ka
kiayi. Walhasil, anu
katahayulanana. Puguh-puguh budak nyeri
beuteung ku lantaran loba teuing dahar rujak, majarkeun tẻh kasambang jurig nu
jail kitu tẻh. Teu bisa dileungitkeun atawa percaya. Loba nu enya-enya diganggu ku jin, tapi hẻsẻ
nẻmbongkeunana, yẻn pangna gering diganggu hatẻ ngagugulung budak sabisa-bisa
kuring babacaan maca panyinglar.
Panyinglar sẻtan pangusir jurig jin marakayangan. Tapi anak kakasih
kaayaanana tetep pikawatireun jeung matak salempang indung budak. Lain rawah-riwih deui tepi jejeritan
ceurik. Ninina geus cilingcingcat bari
babacaan miwarang ngala paraji, ogẻ anjeunna bari teu petor-petot nangis. Dareuda-dareuda ogẻ capẻtang kẻnẻh paparẻntah. Malum awẻwẻ tẻa baẻ, teu bireuk deui boh
kolot sumawonna budak. Boro-boro nembrakeun kasusah, manggih kabungan gẻ teu
welẻh sok dibarengan ku ceurik. Kuring gẻ
lalaki teu kuat milu ngalimba awahing watir ka budak heug panggedẻna nu jadi
angkeuhan atawa jadi pangharepan kuring tẻh ka manẻhna Si Cikal.
“Ếsin! Ếsin! Ếsiiin! Ka dieu!” ceuk kuring.
Ếsin tẻh batur saimah kuring anu rẻk indit dipiwarang Nini ngala indung
beurang, bisi salah pokna kaditu. Ceuk kuring, “Tong kanu jauh-jauh Èsin kanu
deukeut baẻ heula ka Ma Ècoh di Babakan Cau! Di haturanan linggih kadieu kituh
ayeuna. Kudu kairingkeun! Manẻh ulah
waka balik
lamun teu bareng jeung kudu ẻnggal kituh!”
Lêos Èsin indit satengah lumpat, katara
hatêna tagiwur. Alhamdulillah, Ma Ècoh
teu lila geus torojol, malah teu sirikna digusur ku Èsin bari lumpat datangna têh.
Ceuk kuring:” Nuhun Ema ênggal sumping
cing neda pitulung ieu pun anak siga nu kasambet pangmarancahankeun. Nyanggakeun baê ka Ema teu ngalalangkungan!”
Ma Ècoh teu kudu dipindo deui barang rêt
ka budak geus têtêla yên anak kuring têh “kasambet”. Kusiwel Ma Ècoh muka kanjut kundang. Top kana
panglay, wel anyoh-anyohan kacipta nepi ka ayeuna gê. Maklum geus ompong mani
ampul-ampula têa ngagayemna têh.
Ngalembutkeun panglayna nu bangkawarah, da rada teuas sigana ku geus
rada garing meureun. Teu lila
sebrot-sebrot dibura-burakeun kana saban juru imah, ka dapur jeung ka tepas. Jero imah mebek ku bau panglay. Nu milu ngarubung-rubung budak milu bêla
sungkawa ka kuring ku geringna Hasan. Ngadak-ngadak hiji dua ongkêk,
arutah-utahan marabok ku bauna panglay pamura Ma Ècoh. Pantes mun jurig baueun teh tuluy kabur,
da ka jelema ogê saperti ka kuring
karasana mani hêsê ngambekan awahing pahang.
Mangkaning lalin samanea panglay Ma Ècoh, bubuhan meunang
marancahan. Parancahanana têh meunang
muasaan, meunang napaan, sakitu geus mebek teh Ma Ècoh naha can eureun bae
sesemburna. Bari teu eureun-eureun
kunyam-kunyem mapatkeun ajian. Tas kitu
tuluy manêhna milu diuk
ngemitan budak milu teu sarê
tepi ka peuting pisan.
Naha atuh, ari keur kitu, ana sewur-sewur
teh ti luar. Sumawonna ari kana kentêng
mah pating paralak, ka imah gê asup. Aya
nu ngawuran ku taneuh beureum. Taneuh garing siga taneuh kuburan. Sarêrêa ngadêgdêg kawas nu ngadak-ngadak
muriang keur nirisan. Rupa beungeut sakitu
aya nu sepa, jeung teu aya nu wani kecêt-kecêt.
Sumawonna nyoara teu sakecap gê.
Iwal ti mireungeuh Ma Ècoh anu maheuman deui panglay. Tapi ajaib jadina têh bet matak seuri mun teu
keur kitu mah. Eta Ma Ècoh têh makê
kaliru. Nu dialungkeun kana bahamna têh
horêng lain panglay. Tapi, sisigna! Eta deui geus ku otomatis têa meureun, ari
lep aya nu kana lêtah ari maên baê êta mÈsin gilingna atuh puguh bako tampang
anu bekên bangetna! Bako tampang si Guyur wedalan Ciawi têa. Rupana baê ari
karasa paitna jeung bangetna bako, ras nyaah lamun diburakeun têh da lain
panglay têa. Kumaha jadina? Lain
diburakeun tapi bet jadina kateureuy.
Tapi asup henteu kaluar henteu.
Blug labuh, bari nyuuh. Ma Ècoh dina lumpatna kaluar arêk miceun utah.
Tapi teu o, polah M Ècoh kitu êstu matak watir.
Matak seuri mun keur rinêh mah.
Harita mah bororaah inget kabêh gê, katutup ku kasieun, jeung tambah
ketir, munggah tariis suku. Lain ting
rarempod deui, tapi kokoplokan wêh kulantaran aya hujan taneuh beureum
pangawuran ti luar nu beuki loba baê asup ka imah! (HANCA!)
No comments:
Post a Comment